Voorgeschiedenis van de tram te Hengstdijk

De eerste tram in Hengstdijk reed op 28 juli 1916. Direct vanaf de startdatum werd er gereden met goederen en reizigers.

De voorgeschiedenis van deze tram begint in 1866. Op 1 oktober werd de veerdienst tussen Walsoorden en Vlakke geopend. Men had te weinig reizigers om de dienst op een redelijk peil te houden. Vanaf 1879 nam men verschillende maatregelen om de dienst te laten renderen. Aan de noordelijke oever van de Schelde werd besloten niet langer tot Vlakke te varen. Men meerde voortaan aan in Hansweert en spaarde daarmee de tijd om in de sluizen te schutten. Tussen Hansweert en het NS station van Vlakke werd met een 12-persoons diligence gereden. Om ook aan deze kant van de Schelde de dienstverlening op te voeren, werd er tussen Hulst en Walsoorden eveneens een diligencedienst ingesteld. Het gevolg hiervan was dat het aantal passagiers op het watertraject verdubbelde.

Ondertussen was de stoomtram in 1880 aan een zegetocht door Nederland begonnen. Er doken dan ook tal van lieden op die wel brood zagen in een stoomtramlijn van Hulst naar Walsoorden. De initiatieven werden veelal genomen in een combinatie van een Nederlandse met een Belgische partij. Uiteindelijk werd op 18 februari 1902 de N.V. Stoomtram “Hulst-Walsoorden” opgericht. Op 20 september 1903 werd de lijn feestelijk geopend. Deze lijn loopt tussen Kuitaart en de Tasdijk een klein stukje over Hengstdijk. Hier hebben we dus de eerste tram binnen onze draaicirkel.

De eerste ideeën voor een lijn van Kloosterzande langs het dorp Hengstdijk naar Zaamslag en verder dateren van het voorjaar 1900. De heer F.L. Backeljau en de heer P.F. Fruytier met plannen voor deze lijn. Vrij snel daarna was er ook een begroting van de kosten en de opbrengsten. De lijn zou moeten lopen tot Zelzate. De suikerfabriek van Wittouck was hier het belangrijkste doel. De kosten, inclusief het rollend materieel werd geschat op 525.000,-- gulden. Dit eerste plan dreigde al snel in de vergetelheid te geraken.

Op 24 december 1901 werd een concessie aangevraagd voor een tramlijn van Kloosterzande via Hengstdijk, Stoppeldijk, Zaamslag, Axel, Zuidorpe naar Zelzate. Een knelpunt bij de aanvraag waren de suikerfabrieken in Sas van Gent. Veel belanghebbende wilden met de bieten naar Sas. Het kanaal met een nog aan te leggen brug was hier een hindernis. Omdat de subsidies en renteloze voorschotten ergens vandaan moesten komen werd uiteindelijk in 1909 een plan neergelegd waar alle belanghebbenden zich in konden verenigen. Het werd een lijn naar Sas van Gent met een zijtak naar Zelzate. In dat jaar ontstonden ook de contacten met comités die in West Zeeuwsvlaanderen aan tramlijnen werkten.

In januari 1907 werd de ZVTM opgericht. De plannen waar Hengstdijk in voorkwam werden vanaf nu in een groter verband behandeld. In de toelichting van het wetsontwerp voor de tramlijnen in onze streek lezen we het volgende: “De bevolking leeft voor het overwegende deel van de landbouw en de veeteelt. Een van de voornaamste voordeelen, welke van den aanleg der nieuwe lijnen mag worden verwacht , is het verkrijgen van de gelegendheid tot makkelijker en goedkooper vervoer van beetwortelen naar de suikerfabrieken te Sas van gent, Moerbeke en Selzaete, waarmede de spoorweg in verbinding zal worden gebracht.”

In een tijd van crises, oorlog en vele bestuurswisselingen is het uiteindelijk op 22 juni 1916 dat de oplevering van de lijn Drieschouwen (Axel) Zaamslag Kloosterzande plaatsvindt. De raad van toezicht op de spoorwegen vindt alles in orde en geeft namens de minister machtiging voor de ingebruikname. De openingsdatum voor zowel goederen en reizigers is 28 juli 1916.